Βιολογία της ΔΕΠ
Οι περισσότεροι ειδικοί συμφωνούν ότι τα χαρακτηριστικά προβλήματα των ανθρώπων με ΔΕΠ οφείλονται σε νευροβιολογική δυσλειτουργία.
Υπάρχουν όμως πολλά που πρέπει να μάθουμε ακόμη. Ο ακριβής μηχανισμός που βρίσκεται κάτω και πίσω από τη ΔΕΠ παραμένει άγνωστος. Δεν υπάρχει κάποια κάκωση ή αλλοίωση στον εγκέφαλο, κανένα σύστημα νευροδιαβιβαστών από μόνο του, κανένα γονίδιο το οποίο να έχουμε απομονώσει ως υπεύθυνο για τη ΔΕΠ. Μέχρι στιγμής, οι ακριβείς μηχανισμοί του εγκεφάλου που βρίσκονται πίσω από τη ΔΕΠ δε μας είναι γνωστοί, εν μέρει λόγω της εξαιρετικής πολυπλοκότητας του συστήματος λειτουργίας της προσοχής.
Πού ακριβώς ξεκινά αυτή η ιστορία είναι αδύνατο να το πει κάνεις. Το 1904 όμως ένα από τα πλέον καταξιωμένα και έγκυρα ιατρικά περιοδικά του κόσμου, το βρετανικό περιοδικό Lancet, δημοσίευσε ένα μικρό κωμικό στιχούργημα, που θα μπορούσε να είναι η πρώτη δημοσιοποιημένη περιγραφή της ΔΕΠ στην ιατρική γραμματεία.
Η ιστορία του Φίλιπ του νευρόσπαστου
«Για να δω λοιπόν αν ο Φίλιπ μας μπορεί
Σαν μικρός τζέντλεμαν να συμπεριφερθεί
Για να δω αν είναι ικανός τώρα
Ήσυχος στο τραπέζι έστω και μια ώρα»
Έτσι ο μπαμπάς από τον Φίλιπ να φερθεί καλά ζητούσε,
Και η μητέρα έδειχνε ότι πολύ αμφέβαλε κι ανησυχούσε.
Όμως ο Φίλιπ το νευρόσπαστο, ο πάντα αεικίνητος,
Δεν κατάφερε ούτε στιγμή να μείνει ακίνητος.
Συνέχεια στην καρέκλα του στριφογυρίζει,
Κι αδιάκοπα γελάει και κακαρίζει,
Και τότε, ειλικρινά το λέω και το δηλώνω,
Μπρος πάει κι έρχεται ολοένα και όχι μόνο,
Και την καρέκλα του και αυτή μπρος πίσω τραμπαλίζει,
Σαν αλογάκι ξύλινο κουνάει και μας ζαλίζει –
«Φίλιπ! Σταμάτα γιατί πια αρχίζω και θυμώνω!»
Και δείτε, τώρα, το άτακτο κι ανήσυχο παιδί,
Ακόμη πιο ανάγωγα κι απείθαρχα σβουρίζει,
Μέχρι που την καρέκλα του αναποδογυρίζει.
Όσο μπορεί πιο δυνατά ο Φίλιπ ξεφωνίζει,
Και το τραπεζομάντιλο αρπάζει και τραβά, έτσι και πάλι
Το όλο πράγμα γίνεται πιο μαύρο ακόμη χάλι,
Στο πάτωμα να κατρακυλούν αρχίζουν τώρα όλα
Ποτήρια, πιάτα και μαχαιροπίρουνα σε μια καραμπόλα,
Πως η μητέρα σύγκορμη τρέμει και κατσουφιάζει,
Που τα’ όμορφο τραπέζι της είδε μεμιάς ν’ αδειάζει!
Και ο μπαμπάς! Δείτε τα μούτρα του πώς έχουνε ξινίσει!
Το Φίλιπ το νευρόσπαστο πολύ θα ήθελε να τον καταχερίσει…
Ο Φίλιπ το νευρόσπαστο έχει πολλές διαφορετικές μορφές στη σύγχρονη κουλτούρα, περιλαμβανομένου και του πασίγνωστου ‘Ντένις του Τρομερού’. Αυτό που γνωρίζουμε οι περισσότεροι είναι ένα μικρό αγόρι που σκοντάφτει σε πράγματα, σκαρφαλώνει σε δεντροκορφές, πηδάει πάνω στα έπιπλα, ξυλοφορτώνει τ’ αδέλφια του, αντιμιλάει και δείχνει όλα τα χαρακτηριστικά ότι βρίσκεται εκτός ελέγχου, παρά τις καλύτερες προσπάθειες των γονιών του.
Συμβουλές για τη διαχείριση της ΔΕΠ
-
Πρώτα απ’ όλα βεβαιωθείτε μέσα από μια ολοκληρωμένη αξιολόγηση ότι αυτό που αντιμετωπίζετε είναι πράγματι ΔΕΠ.
-
Οργανώστε δομές στήριξης. Αναζητήστε στήριξη από το σχολείο και από κάποιον ειδικό. Βρείτε ένα άτομο το οποίο να είναι επιστημονικός και κλινικός γνώστης του θέματος και το οποίο μπορείτε να το συμβουλεύεστε.
-
Κατανοήστε τα όρια σας. Μη φοβάστε να ζητήσετε βοήθεια.
-
Υπάρχει και η συναισθηματική πλευρά της μάθησης που θα πρέπει να προσέξετε. Τα παιδιά χρειάζονται να βρουν ευχαρίστηση τη μάθηση, να γνωρίσουν τη γνώση μέσα από την επιτυχία, αντί για αποτυχία και απογοήτευση, ενθουσιασμό αντί για ανία και φόβο.
-
Θυμηθείτε ότι τα παιδιά με ΔΕΠ χρειάζονται δομή. Χρειάζονται το περιβάλλον τους να δομήσει εξωτερικά, αυτό που δεν μπορούν να δομήσουν μόνα τους εσωτερικά. Τα παιδιά με ΔΕΠ ωφελούνται αφάνταστα με το να έχουν έναν πίνακα ή μια λίστα, στα οποία μπορούν να αναφερθούν όταν μπερδεύονται και χάνονται σε αυτό που κάνουν. Χρειάζονται υπομνήσεις. Χρειάζονται πρόβες. Χρειάζονται επανάληψη. Χρειάζονται κατεύθυνση. Χρειάζονται όρια. Χρειάζονται δομή.
-
Γνωστοποιήστε κανόνες. Γράψτε τους ξεκάθαρα και αναρτήστε τους σε κοινή θέα.
-
Επαναλαμβάνετε κατευθυντήριες οδηγίες. Τα παιδιά με ΔΕΠ χρειάζονται να ακούν πράγματα πάνω από μια φορά.
-
Κάντε συχνή οπτική επαφή. Μια ματιά μπορεί να αποσπάσει ένα παιδί από την ονειροπόλησή του ή να του δώσει την άδεια να υποβάλει μια ερώτηση ή απλώς να του δώσει μια σιωπηλή, καθησυχαστική διαβεβαίωση.
-
Βάλτε ένα παιδί με ΔΕΠ να καθίσει κοντά σας. Αυτό βοηθά να αποσοβηθεί η διάσπαση της προσοχής που τα ταλανίζει.
-
Θέσετε όρια, περιορισμούς. Κάντε το σταθερά, προβλέψιμα, έγκαιρα και με σαφήνεια. Μην εμπλέκεστε σε περίπλοκες, συζητήσεις καθώς τέτοιου είδους εκτεταμένες συζητήσεις είναι άλλος ένας περισπασμός.
-
Φροντίστε να έχετε ένα πρόγραμμα όσο το δυνατό πιο προβλέψιμο. Κολλήστε το κάπου ώστε να είναι ορατό στο παιδί. Κάντε συνεχείς αναφορές σε αυτό. Αν θέλετε να το αλλάξετε, δώστε έγκαιρη προειδοποίηση και μεγάλο περιθώριο χρόνου προετοιμασίας. Μεταβάσεις και μη προαναγγελθείσες αλλαγές είναι πολύ δύσκολες. Τα παιδιά μπερδεύονται και απορυθμίζονται. Ανακοινώστε τι πρόκειται να συμβεί, κατόπιν κάνετε συνεχείς υπομνήσεις καθώς πλησιάζει η ώρα της αλλαγής.
-
Προσπαθήστε να βοηθάτε τα παιδιά να καταρτίζουν τα δικά τους προγράμματα, για το τι ακολουθεί μετά το σχολείο σε μια προσπάθεια να αποφευχθεί η αναβλητικότητα.
-
Επιτρέψτε ασφαλιστικές βαλβίδες εκτόνωσης και διαφυγής.
-
Τα παιδιά με ΔΕΠ ωφελούνται ιδιαίτερα από συχνή ανατροφοδότηση. Τα βοηθά να παραμένουν σε τροχιά, τους επιτρέπει να γνωρίζουν τι είναι αναμενόμενο από αυτά και αν πετυχαίνουν τους στόχους τους, και μπορεί να λειτουργήσει ιδιαίτερα εμψυχωτικά.
-
Διαιρέστε μεγάλα εγχειρήματα σε μικρά επιμέρους εγχειρήματα. Χωρίζοντας τη δουλειά σε επιμέρους κομμάτια, επιτρέπουμε στο παιδί να αποδείξει στον εαυτό του ότι τα καταφέρνει. Με μικρότερης ηλικίας παιδιά, η τεχνική αυτή μπορεί να βοηθήσει στο να αποφευχθούν εκρήξεις νεύρων και πεισματικά ξεσπάσματα που γεννώνται από απογοήτευση. Και, με τα μεγαλύτερα παιδιά, μπορεί να τα βοηθήσει να αποφύγουν την ηττοπαθή στάση. που τόσο συχνά τα εμποδίζει να αποδώσουν.
-
Αφήστε τον εαυτό σας να παίξει, να διασκεδάσει, να είναι ενθουσιώδης. Αυτό βοηθά στην εστίαση της προσοχής των παιδιών, καθώς και της δικής σας.
-
Αναζητήστε και υπογραμμίστε την επιτυχία όσο το δυνατόν περισσότερο. Συχνά, η πιο ολέθρια διάσταση της ΔΕΠ είναι η δευτερογενής βλάβη που επιφέρει στον αυτοσεβασμό και την αυτοεκτίμηση του ατόμου. Τα παιδιά έχουν ανάγκη την ενθάρρυνση και τον έπαινο.
-
Η μνήμη αποτελεί συχνά πρόβλημα για τα παιδιά με ΔΕΠ. Διδάξτε τους μικρά ‘τρικ’ και κώδικες που μπορούν να βοηθήσουν πολύ στην ενίσχυση και βελτίωση της μνήμης.
-
Διδάξτε μεθόδους και τρόπους για να κάνει το παιδί περιγράμματα και πλαγιότιτλους. Διδάξτε υπογραμμίσεις έτσι ώστε την ίδια στιγμή που κάτι την ίδια στιγμή που διδάσκεται, να μαθαίνεται.
-
Προαναγγείλετε αυτό που πρόκειται να πείτε πριν το πείτε. Πείτε το. Κατόπιν ξαναπείτε αυτό που είπατε. Εάν μπορείτε να γράψετε αυτό που πρόκειται να πείτε, είναι κάτι που μπορεί να βοηθήσει ιδιαίτερα.
-
Απλοποιήστε οδηγίες και επιλογές. Όσο πιο απλή η λεκτικοποιημένη έκφραση, τόσο πιο κατανοητή γίνεται.
-
Χρησιμοποιήστε τη μέθοδο της αναπληροφόρησης που βοηθά το παιδί να κάνει μόνο του αυτοπαρατήρηση.
-
Κάντε σαφείς και ξεκάθαρες τις ̋ προσδοκίες ̏ σας – πείτε με σαφήνεια τι θεωρείται αναμενόμενο από το παιδί.
-
Ένα σύστημα ανταμοιβών μπορεί να αποτελέσει μέρος της συμπεριφορικής προσαρμογής ή ένα σύστημα επιβράβευσης για μικρότερης ηλικίας παιδιά. Παιδιά με ΔΕΠ ανταποκρίνονται καλά σε επιβραβεύσεις και παροχή κινήτρων
-
Χρηστικά αντικείμενα, όπως χρονόμετρα και βομβητές, μπορούν να βοηθήσουν την αυτό – επίβλεψη και την αυτό – εποπτεία.
-
Επαινέστε, χαμογελάστε, επιδοκιμάστε, εμψυχώστε.
-
Με μεγαλύτερα παιδιά, προτείνετε τους να γράφουν μικρές σημειώσεις γι’ αυτά που λέγονται από άλλους, αλλά και γι’ αυτά που σκέπτονται τα ίδια.
-
Ενθαρρύνετε τη μεγαλόφωνη ανάγνωση. Βοηθήστε το παιδί να οικοδομήσει τη δεξιότητα να παραμένει συγκεντρωμένο σε ένα θέμα.
-
Επαναλάβετε, μετά από κάποιο καιρό τα ίδια θέματα.
-
Ενθαρρύνετε τη φυσική άσκηση. Η σωματική άσκηση βοηθά να καταναλωθεί η υπερβάλλουσα ενέργεια, βοηθά στην συγκέντρωση της προσοχής και διεγείρει την παραγωγή ορισμένων ορμονών και νευροχημικών που επενεργούν ευεργετικά.
|